Nadat een donor stamcellen heeft gedoneerd, is het van levensbelang dat de stamcellen zo snel mogelijk naar de patiënt worden gebracht. Maar die patiënt kan zich zomaar aan de andere kant van de wereld bevinden. Hoe worden de stamcellen van de donor naar de patiënt vervoerd en waar kun je onderweg allemaal tegenaan lopen? 

Thilo Buerklin werkt in Duitsland als manager bij een van de grootste koeriersbedrijven voor stamcelproducten ter wereld. Hij begon daar jaren geleden zelf als stamcelkoerier. “Stressbestendig moet je als koerier wel zijn”, vertelt hij lachend. “Er zijn patiënten in alle uithoeken van de wereld die stamcellen nodig hebben, en die verre reizen verlopen echt niet altijd zonder problemen. We proberen zo ver mogelijk vooruit te denken en voor alle mogelijke obstakels al een plan B te bedenken, maar het is onmogelijk om op alles voorbereid te zijn. Daarom is ook een stukje creativiteit niet onbelangrijk.” 

Ufo’s en natuurrampen 

Na al die jaren zou je denken dat je zo’n beetje alles wel meegemaakt hebt, maar niets is minder waar. Thilo: “Naast de vaker voorkomende vertragingen van vluchten of andere vervoersmiddelen krijg je ook wel eens te maken met natuurrampen of politieke situaties die de plannen in de war schoppen. In zo’n geval moet je vooral snel kunnen schakelen en focussen op: wat kan er nog wél? Je leert daarbij veel van eerdere obstakels, maar toch is geen situatie hetzelfde. Ik heb zelfs een keer meegemaakt dat een vliegveld van het ene op het andere moment werd gesloten omdat er ufo’s gezien zouden zijn. Daar kun je simpelweg niet op voorbereid zijn.” 

Tekst gaat verder onder de foto

Over voorbeelden van onverwachte situaties hoeft Thilo niet lang na te denken: “Ik herinner me nog goed dat er midden in het orkaanseizoen stamcellen naar een patiënt in Miami gebracht moesten worden. Op dat moment was er een orkaan aangekondigd, maar er was geen tijd meer om de patiënt te evacueren. Toen is er uiteindelijk een hele dappere taxichauffeur geweest die de koerier door de orkaan naar de patiënt heeft gereden. Dat zijn hele spannende momenten. Je wil nooit onnodig risico nemen, maar je beseft je ook dat het leven van de patiënt er vanaf hangt.” 

Ook de vulkaanuitbarsting op IJsland in 2010 is Thilo altijd bijgebleven: “In heel Europa was het vliegverkeer verstoord door een enorme aswolk. We moesten met spoed stamcellen naar Amerika vervoeren en op dat moment ging er nog één vlucht vanaf Lissabon naar Amerika. Er was alleen één probleem: er ging geen enkele vlucht meer náár Lissabon. Toen heeft het een klant van ons uiteindelijk een privévliegtuig geregeld voor een aantal koeriers. Dat is heel uitzonderlijk, want koeriers gaan eigenlijk altijd op commerciële vluchten mee. Het is gelukt om de stamcellen op tijd bij de patiënten te krijgen! De koeriers hebben daar toen wel even vastgezeten voordat het weer mogelijk was om terug te vliegen.” 

Van A naar B 

Het bedrijf werkt met een poule van ongeveer 400 koeriers. Daar zitten veel verschillende mensen tussen: van studenten tot zelfstandigen en gepensioneerden. Deze koeriers zijn getraind om specifiek stamcelproducten te vervoeren. Ze zijn op de hoogte van de richtlijnen en weten precies hoe ze in bepaalde situaties moeten handelen. Maar het blijft niet alleen bij de training. Thilo: “Als een koerier voor een transport is geselecteerd komt hij of zij altijd eerst naar ons kantoor voor een uitgebreide briefing. Je krijgt dan echt tot in detail te horen waar je precies wanneer moet zijn.” 

Tekst gaat verder onder de foto

De koerier vervoert het product in zijn eentje, maar staat er tijdens de reis zeker niet alleen voor. “Er zit altijd een team achter dat vanuit het kantoor ‘meereist’ met de koerier”, legt Thilo uit. “Zij houden continu in de gaten of er bijvoorbeeld vertragingen zijn en zullen dan ook direct in actie komen om een plan b voor de koerier in werking te zetten. Maar we verwachten ook dat de koerier soms zelf in actie komt. Bijvoorbeeld als er door vertraging wellicht een aansluitende vlucht gemist zal worden. Dan kan de koerier in gesprek met het personeel in het vliegtuig om ervoor te zorgen dat hij als eerste het vliegtuig uit mag, of dat de volgende vlucht tegengehouden wordt totdat de koerier aan boord is.” 

De beveiliging op vliegvelden kan soms lastig zijn voor koeriers. Thilo: “Het is slecht voor de kwaliteit van de stamcellen om door de X-ray te gaan. Dit kan argwaan oproepen bij de douane. Daar moet de koerier goed mee om kunnen gaan. Op grotere vliegvelden zijn ze wel gewend aan stamcelkoeriers, maar sommige kleinere vliegvelden maken dat minder vaak mee. We zorgen altijd dat een koerier de juiste documentatie bij zich heeft waarin de situatie wordt uitgelegd. Soms is dit niet voldoende en willen ze toch in de box kijken.  Dan is het belangrijk dat de koerier erop toeziet dat de box niet langer dan 1 minuut geopend is, zodat het transport volgens de regels verloopt. Dit staat ook omschreven in het document dat de koerier bij zich heeft.” 

Tekst gaat verder onder de foto's

Corona 

“Inmiddels hebben we bijna 35 duizend stamcelproducten vervoerd en je zou denken dat we zo’n beetje alles al wel hebben meegemaakt”, vertelt Thilo. “En toen kwam de coronacrisis. Over de hele wereld werden er grenzen  gesloten en plotseling moesten er allerlei testen en vergunningen verplicht aanwezig zijn. Dat vraagt om een heel nieuw level van improviseren.” 

Vooral de verre bestemmingen zoals Amerika en Australië waren ingewikkeld , maar ook dichterbij huis werd het reizen tussen landen bemoeilijkt en was er veel onzekerheid. Maar hoe moeilijk de situatie ook is, toch lukt het bijna altijd om een oplossing te vinden. Er is enorm veel werk verricht om vervoer toch mogelijk te maken, of om problemen bij grenssluitingen voor te zijn.” 

Als de patiënt aan de voorbereidende behandeling voor de stamceltransplantatie is begonnen, is het van groot belang dat de stamcellen van de donor zo snel mogelijk worden toegediend. Thilo: “Mede omdat er een groter risico is dat stamcellen vertraagd aankomen, wordt het afgelopen jaar vaak gekozen voor het invriezen van de stamcellen. De patiënt die de stamcellen ontvangt begint dan pas met de voorbereidende behandeling als de stamcellen ook daadwerkelijk in het ziekenhuis zijn aangekomen. In hele uitzonderlijke situaties zoals tijdens deze pandemie kan dit ook betekenen dat de stamcellen als ‘vracht’ op een vlucht vervoerd kunnen worden. Voor sommige landen zoals Australië maakt dit het makkelijker om het product de grens over te krijgen.” 

Een leven redden 

Thilo: “Als ik terugkijk op het afgelopen jaar dan voel ik een mix van emoties. Aan de ene kant veel zorgen, vooral aan het begin van de coronacrisis. Aan de andere kant voel ik ook een enorme trots. Trots op wat we met zijn allen voor elkaar hebben gekregen in een tijd waarin alles continu verandert en elke reis onzeker is. Het is heel mooi om te zien hoe hard er over de hele wereld gewerkt is om het transport van stamcellen ondanks de coronacrisis succesvol te laten verlopen. Kanker wacht niet tot corona voorbij is, ook in deze tijd hebben mensen stamcellen nodig en stoppen is simpelweg geen optie. Dat is het mooie aan dit werk: We zijn allemaal betrokken in een proces waarbij, aan het einde van de dag, iemands leven gered kan worden.”